Deepfake là gì? 17 cách để phát hiện video deepfake?

Deepfake là gì? Bạn đã bao giờ thấy Barack Obama gọi Donald Trump là “kẻ nhảm nhí”, hay Mark Zuckerberg khoe khoang “có toàn quyền kiểm soát hàng tỷ dữ liệu bị đánh cắp của mọi người”? 

Nếu câu trả lời là có, tức là bạn đã chứng kiến các nạn nhân của deepfake. Tuy thế, không chỉ người nổi tiếng hay chính trị gia, ai cũng có thể là nạn nhân của công nghệ này. 

Vậy deepfake là gì và làm cách nào để phát hiện video mà bạn đang xem là deepfake? Cùng tìm hiểu ngay ở bài viết dưới đây nhé!

Deepfake là gì?

Deepfake là gì? Deepfake là thuật ngữ được kết hợp giữa “deep learning” và “fake”. Được xây dựng trên nền tảng học máy mã nguồn mở của Google, deepfake sử dụng công nghệ học sâu (deep learning) để tạo nên hình ảnh về sự kiện giả (fake events). 

Cách thức hoạt động của deepfake là gì:

Bước 1: Encode

Quét video và ảnh chân dung của 2 người thật để tìm ra điểm chung. Đây còn được gọi là giai đoạn mã hoá

Bước 2: Decode

Sử dụng các đặc điểm trên khuôn mặt đã được “học” bởi trí tuệ nhân tạo để ghép các chuyển động gương mặt, giọng nói của người này vào cơ thể của người khác (face-swapping). 

Càng có nhiều dữ liệu gốc, độ chân thực của video deepfake càng cao, đến mức gần như không thể phân biệt với video thật. 

Mối nguy hiểm tiềm tàng của deepfake là gì

Deepfake chủ yếu có nội dung khiêu dâm

Vào năm 2017, một người dùng Reddit đã đăng tải video “ghép” gương mặt của nữ diễn viên Scarlett Johansson và Gal Gadot vào các bộ phim porn. 

Đây là video đầu tiên mở màn cho làn sóng deepfake, và kể từ đó, nội dung chủ yếu của những video này cũng là khiêu dâm. 

Theo Deeptrace – 1 công ty về AI, 96% video deepfake là phim khiêu dâm, và gần 100% video này sử dụng khuôn mặt của diễn viên, ca sĩ và ngôi sao để gắn vào các bộ phim người lớn. 

Trước thực tế đó, Danielle Citron, giáo sư luật tại Đại học Boston, cho biết: “Công nghệ deepfake đang được vũ khí hóa để chống lại phụ nữ” (Theo The Guardian)

Đọc thêm: NSFW là gì? Văn hóa lướt bảng tin “người lớn” khi ở văn phòng

Deepfake đang nằm ngoài tầm kiểm soát 

Ngoài nội dung khiêu dâm, deepfake đang được sử dụng với thông tin sai lệch và nhiều mục đích xấu khác như: 

• Lừa đảo, gian lận
• Tống tiền
• Sao chép và truyền dữ liệu trái phép (vi phạm dữ liệu) 
• Tác động đến tâm lý con người để đánh cắp thông tin (tấn công phi kỹ thuật)
• Đánh cắp danh tính  
• Bôi nhọ danh tiếng người khác
• Thao túng bầu cử

Deepfake có thể để lại nhiều hậu quả to lớn không chỉ đối với cá nhân mà còn cả tập thể, hay thậm chí quốc gia. 

Cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama bị làm giả video với lời lẽ xúc phạm người kế nhiệm, Donald Trump. Dù là giả, video deepfake ảnh hưởng không nhỏ đến danh tiếng của chính trị gia này. 

Tại Đức, một công ty cũng đã mất khoản tiền lớn khi tội phạm sử dụng AI để nhái giọng CEO, đề nghị chuyển khoản ngay lập tức mà không mảy may bị nghi ngờ.

1 video được cho là deepfake của Tổng thống Ali Bongo của Gabon, 1 quốc gia châu Phi, đã dấy lên nghi ngờ về sức khỏe của ông. Điều này đã dẫn đến một cuộc đảo chính quân sự bất thành tại quốc gia này. 

17 cách để phát hiện video deepfake là gì

Phương pháp SIFT

Phương pháp SIFT bao gồm 4 bước như sau: 

• Stop: Ngừng xem, và bắt đầu thẩm định video như hướng dẫn ở những bước tiếp theo. 
• Investigate the source: Điều tra về nguồn gốc của video  
• Find better coverage: Tìm xem liệu video có được đăng tải ở những nơi khác hay không.
• Trace claims, quotes, and media back to the original context: Tìm kiếm các tuyên bố, trích dẫn và các bài truyền thông ban đầu. 

Phương pháp The Five Pillars

Đây là phương pháp được đề xuất bởi First Draft, 1 tổ chức bảo vệ cộng đồng khỏi những thông tin sai lệch có hại. 

Theo đó, để kiểm chứng hình ảnh/ video là thật hay giả, bạn cần kiểm tra 5 yếu tố sau: 

• Nguồn gốc: Hình ảnh/ video mà bạn nhìn thấy có phải là bản gốc?  
• Tác giả: Ai là người đã tạo ra hình ảnh/ video đó? 
• Thời gian nó được tạo ra 
• Địa điểm sản xuất hình ảnh/ video
• Động lực: Hình ảnh/ video đó được tạo ra nhằm mục đích gì? 

Dấu hiệu chuyển động mắt không tự nhiên

Bạn có nhận thấy rằng chuyển động của mắt trong video trông không tự nhiên? Hoặc không nhìn ra được bất kỳ chuyển động của mắt, chẳng hạn như không chớp mắt?

Nếu có, rất có thể đây là 1 video deepfake. Việc tái tạo hành động chớp mắt sao cho tự nhiên và giống người thật rất khó. Hiện tại, có khá nhiều video deepfake không làm được điều này. 

Biểu cảm khuôn mặt không tự nhiên 

Nếu biểu cảm khuôn mặt trông kì dị, không tự nhiên, thì đây là dấu hiệu cho thấy đã có sự thay đổi về hình ảnh (morphing).  Điều này xảy ra khi có sự can thiệp của công nghệ deepfake. 

Các chi tiết trên gương mặt thiếu tính cân đối

Nếu khuôn mặt của ai đó hướng về một phía trong khi mũi của họ hướng về phía khác, bạn nên nghi ngờ về tính chân thật của video. 

Thiếu tính cảm xúc

Những video deepfake được dựng nên bởi máy tính, vì thế cảm xúc được biểu lộ không sâu sắc như video có người thật. 

Nếu khuôn mặt của nhân vật trong video dường như không biểu lộ cảm xúc nào trong khi “nói”, bạn hoàn toàn có thể nghi ngờ đây là video deepfake. 

Tư thế lúng túng 

Một dấu hiệu để nhận diện video deepfake là tư thế của nhân vật trông lúng túng, không tự nhiên. Hoặc là, hướng đầu và cơ thể của nhân vật trong video không nhất quán với nhau. 

Vì công nghệ deepfake thường tập trung vào các đặc điểm trên khuôn mặt hơn là toàn bộ cơ thể, bạn có thể dễ dàng phát hiện ra đặc điểm này đấy. 

Chuyển động cơ thể không tự nhiên 

Bạn nên nghi ngờ video là deepfake nếu nhân vật trong khung hình trông méo mó khi họ quay sang một bên hoặc di chuyển phần đầu. 

Trong các video này, chuyển động của nhân vật cũng thường bị giật và rời rạc khi chuyển từ khung hình qua khung hình khác. 

Màu sắc bất thường 

Màu da bất thường, ánh sáng kỳ lạ và bóng đổ không đúng vị trí đều là những dấu hiệu cho thấy những gì bạn đang nhìn thấy trong video là kết quả của công nghệ deepfake, chứ không phải thật.

Tóc trông không giống thật 

Trong video deepfake, bạn sẽ không nhìn thấy tóc xoăn hoặc bồng bềnh. Lí do là vì hình ảnh giả sẽ không thể tạo ra những đặc điểm riêng lẻ này.

Răng trông không giống thật 

Khác với hình ảnh hay video được quay thực, các thuật toán khó có thể tạo ra từng chiếc răng. 

Do đó, nếu bạn không thể thấy được đường viền của những chiếc răng riêng lẻ, đây là dấu hiệu nhận biết video deepfake. 

Hình ảnh bị mờ hoặc bị lệch 

Trong các video deepfake, hình ảnh có thể bị mờ, hoặc bị lệch, đặc biệt là ở phần rìa. 

Vì thế, trong trường hợp hình ảnh ở phần cằm, hoặc nơi cổ tiếp xúc với vai của người trong video không thể nhìn rõ, bạn sẽ nhận ra được có điều gì đó không ổn. 

Có nhiều tiếng ồn hoặc âm thanh không nhất quán

Những người tạo ra video deepfake thường dành nhiều thời gian hơn cho hình ảnh hơn là âm thanh. 

Vì thế, bạn có thể dễ dàng nhận ra sai lệch trong việc đồng bộ hóa âm thanh. Nhân vật có thể có giọng nói giống robot hoặc phát âm lạ. Video có thể có nhiều tiếng ồn nền, hoặc thậm chí là không có âm thanh. 

Khi tua chậm video, hình ảnh trở nên không tự nhiên

Nếu bạn xem video trên màn hình lớn hoặc có phần mềm chỉnh sửa video để tua chậm quá trình phát lại video, hãy thử phóng to và kiểm tra hình ảnh kỹ hơn. 

Điều này có thể giúp bạn phát hiện những hình ảnh trông giống Google deepfake. Chẳng hạn như, tua chậm video và phóng to hình ảnh phần môi sẽ giúp bạn biết liệu nhân vật trong video có đang thực sự nói như vậy hay không.

Hashtag không đồng đều 

Có một thuật toán mật mã giúp người tạo video chứng minh rằng video của họ là xác thực. 

Thuật toán được sử dụng để chèn hashtag (#) vào một số vị trí nhất định trong suốt video. Nếu # thay đổi, thì bạn nên nghi ngờ video đã bị can thiệp bởi công nghệ deepfake.

Kiểm tra dấu vân tay kỹ thuật số

Công nghệ blockchain cũng có thể tạo ra dấu vân tay kỹ thuật số cho video. Việc xác minh dựa trên blockchain có thể giúp thiết lập tính xác thực của video. 

Với công nghệ này, khi video được tạo, nội dung được đăng ký vào hệ thống blockchain và không thể thay đổi. Nhờ đó, bạn có thể dễ dàng xác nhận liệu video là nguyên bản hay là kết quả của deepfake. 

Đảo ngược tìm kiếm hình ảnh

Bạn có thể tìm kiếm hình ảnh gốc nhờ vào sự trợ giúp của máy tính để truy xuất lại các video tương tự trên Internet. 

Thông qua đó, bạn có thể xác định xem hình ảnh, âm thanh hoặc video có bị thay đổi theo bất kỳ cách nào hay không.